शेती यांत्रिकीकरण म्हणजे कृषी कार्यांसाठी यंत्रांचा वापर पारंपारिक मार्ग बदलून मानव व प्राणी श्रम यांचा समावेश आहे. प्रभावी शेती यांत्रिकीकरण दोन प्रमुख मार्गांनी उत्पादन वाढविण्यात योगदान देते.
ते प्रथम ऑपरेशनची समयोचितपणा आणि दुसरे म्हणजे कामाची गुणवत्ता.
तयारी, लागवड आणि कापणी यासारख्या ठराविक कामांची उर्जा आवश्यकतेने इतकी वाढली आहे की देशात विद्यमान मानवी व प्राणी शक्ती अपुरी असल्याचे दिसून येते. परिणामी, ऑपरेशन्स अंशतः केली जातात किंवा कधीकधी पूर्णपणे दुर्लक्ष केली जातात, परिणामी खराब वाढ किंवा अकाली कापणी किंवा दोन्हीमुळे कमी उत्पादन मिळते. आणि हे प्रामुख्याने जमीन तयार करणे, लागवड करणे, खत वापरासाठी लागू आहे; पीक कापणी, जनावरांची काळजी घेणे व आहार देणे तसेच योग्य फार्म मशीन्सचा वापर करून शेती उत्पादनांची प्रक्रिया व संचय करणे.
शेती यांत्रिकीकरणामध्ये सगळ्याच mechanized उपकरणांचा वापर होतो आणि ट्रॅक्टर स्प्रेय मशीन हे पिकांन वर केमिकल्स स्प्रे करण्यासाठी वापरतात.
शेती यांत्रिकीकरणाचे मार्गदर्शक – (A Guide of Farm Mechanization)
यांत्रिकीकृत शेतात नांगरणी प्रक्रिया ट्रॅक्टरद्वारे केली जाते; पेरणी आणि धान्य पेरणीद्वारे खत लावणे, आणि एकत्रित कापणीच्या मळणीद्वारे धान्य पिकविणे इत्यादी. शेती यांत्रिकीकरणात नांगरण्यापासून उत्पादनाच्या विपणनापर्यंत विविध प्रकारची यंत्रसामग्री शेतीक्षेत्रात वापरण्यात येते. यांत्रिकीकरण एकतर पूर्ण किंवा आंशिक असू शकते. सर्व शेतीची कामे मानव श्रम कमी करणार्या मशीनद्वारे केली जातात आणि पशु कामगार पूर्णपणे विस्थापित करतात त्यानंतर यांत्रिकीकरण पूर्ण होते.
परंतु जेव्हा कृषी कार्यात पारंपारिक मार्गांसह मशीन्स वापरली जातात तेव्हा यांत्रिकीकरण अर्धवट असते. विकसित देशांमध्ये मजुरांचा पुरवठा कमी होत असल्याने ते शेतीच्या पूर्ण यांत्रिकीकरणासाठी जातात
भारतातील शेतीच्या यांत्रिकीकरणाविरूद्ध अडथळे निर्माण करणारे घटक म्हणजे जमिनीवरील लोकसंख्येचे वाढते दबाव, तुकडे तुकडे करणे आणि शेतकर्यांमधील अज्ञान इत्यादी.
तसेच कृषी उत्पादनांच्या गुणवत्तेत आणि मूल्यवर्धनात सुधारणा केल्यामुळे आणि भारतीयांना अधिक पीक देणारी दुसरी पीक किंवा बहु पिके घेण्यास शेतकरीना मदत होते.
शेती यांत्रिकीकरणामध्ये वापरल्या जाणाऱ्या मशीन्स चा फायदा शेतकऱ्यांना मोठ्या मात्रा मध्ये होतो. वेग वेगळ्या प्रकारच्या कृषी उपकरणाच्या वापर शेतकरी पिकाची वाढ व्हावी म्हणून करतो. त्यात स्प्रेईंग उपकरणाचा हि वापर होतो.
ट्रॅक्टर स्प्रे मशीन चा वापर करून शेतकरी बागायती पिकांना कुठल्याहि घातक प्रकारच्या इन्फेकशन पासून सुखरूप ठेवतो.
शेती यांत्रिकीकरणाचे फायदे – (Benefits of Farm Mechanization)
- शेतीच्या यांत्रिकीकरणामुळे कृषी क्षेत्राला खाली लाभ देण्यात आला आहे
- शेतांच्या यांत्रिकीकरणामुळे कृषी उत्पादनाचे प्रमाण वाढले आहे
- विकसित देशांमध्ये शेती यांत्रिकीकरणामुळे कृषी उत्पादन आणि उत्पादकता वाढली आहे
- भारतात केलेल्या सर्वेक्षणातून असे दिसून आले आहे की मशीनीकृत शेतीत प्रति हेक्टर उत्पादनक्षमता जास्त नसते
- शेती यांत्रिकीकरणामुळे कामगारांची उत्पादकता वाढते कारण समान उत्पादन कमी कामगारांद्वारे वाढविले जाऊ शकते
- फार्म मशीनच्या वापरामुळे जमीन दुरुस्त करणे, नांगरणी करणे, खोदणे आणि माती वाहून नेणे अशा बरीच कामे कृषी मजुरांना मिळाली आहेत
- शेतीच्या यांत्रिकीकरणामुळे आर्थिक शेतीत वाढ होण्यास मदत होते ज्यामुळे शेतकरी शेतीचा विकास करण्यास उद्युक्त होत नाहीत
- हे देशातील औद्योगिक विकास आणि पायाभूत विकासाच्या दिशेने देखील मदत करते
- कृषी यांत्रिकीकरणामुळे मोठ्या प्रमाणात शेती करणे शक्य झाले आहे ज्यामुळे उत्पादन खर्च कमी झाला आहे
- शेती यांत्रिकीकरणामुळे पीक कालावधीत शेतीसमोरील कामगार अडचणी सोडविता येतील
- यांत्रिकीकरणामुळे सघन शेती यशस्वी झाली आणि एकाधिक पीकांचे योग्य प्रकारे पालन करण्यास शेतकरी ह्यांना मदत झाली
शेती यांत्रिकीकरणाचे तोटे – (Disadvantages of Farm Mechanization)
- शेती यांत्रिकीकरण, असंख्य मशीन्समुळे सामान्यतः ऑपरेट करणे महाग होते.
- शेती यांत्रिकीकरणात, काही कामगार आवश्यक आहेत; म्हणूनच, मशीनीकरण सुरू केल्यावर बरेच लोक नोकरीच्या बाहेर जातील
- अवजड यंत्रांच्या हालचालीमुळे शेती यांत्रिकीकरणामुळे मातीची भरपाई होते
- शेती यांत्रिकीकरण सतत उत्खननाचा परिणाम म्हणून लँडस्केपचे अधोगती सुनिश्चित करते
- भूमीच्या कार्यक्षेत्रात लहान शेतजमिनी असल्याने ट्रॅक्टरच्या कार्यक्षम वापरास अडथळा निर्माण होऊ शकतो
निष्कर्ष (Conclusion) –
भविष्य मध्ये शेती यांत्रिकीकरणाचा कृषी उद्योग मध्ये खूप मोठा वाटा असणार आहे. या Mechanized यंत्रांचा उपयोग करून शेतकऱ्यांचा काम सोप्पं होऊन जाणारे.
Mitra Agro Pvt ltd हे फवारणी यंत्रांचा भारता मध्ये सगळ्यात प्रसिद्ध manufacturer आहे.
फवारणी यंत्र जसे ऑर्चर्ड स्प्रेअर, एअर ब्लास्ट स्प्रेअर आणि ट्रॅक्टर माऊंटेड स्प्रेअर आणि इतर बर्याच यंत्रणा साठी प्रसिद्ध आहे.
ट्रेक्टर स्प्रे मशीन प्राइस किंवा ट्रेक्टर स्प्रे पंप प्राइस मोठ्या प्रमाणात भिन्न असू शकतात, म्हणून आपल्याकडे या विषयाशी संबंधित काही प्रश्न असल्यास किंवा फवारणी यंत्रांशी संबंधित काही असल्यास, आमच्याशी संपर्क साधा.
